Toetsenbord

“Tablets in het onderwijs”

Een pagina over de iPadschool of Steve Jobs-school

Een tijdje geleden was in een journaaluitzending te zien hoe een basisschool (De Delta in Assendelft) de leerlingen vanaf groep 4 op tablet-computers liet werken.

Op de bijbehorende pagina http://nos.nl/artikel/469551-tablet-vervangt-schoolbord-en-krijt.html zien we dat de programmamakers het onderwerp niet helemaal op een rij hebben. De tablet computer zal zéker niet in staat zijn om het krijtbord te vervangen. De tablet vervangt hooguit boek, pen en papier. Ook is het niet zo dat de tablet de ‘kroontjespen’ vervangt, zoals in de uitzending te zien was. Die is in de jaren ’60 van de vorige eeuw al van het toneel verdwenen. Er is sindsdien door de commercie een keur aan moderne en bruikbare pennen gecreëerd. Kennelijk was er de behoefte om iets ouds te laten zien waar je de moderne ‘tablet’ tegen kon afzetten. Ook het getoonde zwarte schoolbord was er een uit de historie. Er zijn sindsdien zeer moderne roestvrij stalen en geëmailleerde groene borden verschenen, die op scholen met veel didactisch-/pedagogisch inzicht (zoals in het veel geroemde Finland) nog steeds aanwezig zijn.

Klaslokaal in Finland

De boodschap was duidelijk. Als je met je tijd meegaat, dan laat je kinderen op een tablet werken. Sommige mensen kunnen ook niet anders dan in ‘vervangingen‘ denken. Het naast elkaar gebruiken van een eerder en een later leermiddel, waarbij je een dubbel voordeel kunt behalen, schijnt niet in hen op te komen.

Het hoofd van de school, die ook haar mening mocht verkondigen in die uitzending, deed het voorkomen alsof ze helemaal in de pas met deze tijd liep. In feite vertoonde ze echter niet meer dan ‘consumentengedrag’. Ze kwam met geen enkel onderzoek aan dat aantoont dat je van een tablet-computer effectiever of meer leert dan van boek, pen en papier. Het enige dat eigenlijk als voordeel werd genoemd was het feit dat de kinderen zich meer uitgedaagd zouden voelen door deze moderne speeltjes. Het in de school halen van technologische ontwikkelingen waar de kinderen thuis al lang over beschikken, maakt echter maar weinig kans ook werkelijk een uitdaging te vormen. Het uitdagen in het onderwijs ligt namelijk niet aan het materiaal, maar aan de leerkracht. Net zoals de kwaliteit van het onderwijs uitsluitend door de leerkracht en zijn handelen wordt bepaald. De toonloze manier van spreken van de kinderen gaf ook niet de indruk dat ze erg uitgedaagd waren.

Feedback
De rol leerkracht was in dit voorbeeld van tabletgebruik teruggedrongen tot het overzien waar de kinderen mee bezig waren, hoeveel ze al af hadden en of er fouten waren gemaakt. Dat laatste werd geheel misplaatst ‘feedback’ genoemd. Feedback in het onderwijs bestaat niet uit het aanwijzen van de fouten, maar in het geven van inhoudelijk commentaar, waardoor het maken van nieuwe fouten voorkomen kan worden. Dat is geen activiteit om vanachter een scherm uit te voeren. Daarvoor moet je de klas in en de fout met de leerling doornemen om de oorzaak ervan te achterhalen. Pas dán kan de leerling aan verbetering werken. De computer in het onderwijs (een tablet is niet meer dan een computer met weer een andere bediening) vormt voor veel leerkrachten steeds meer een toevlucht, een garantie dat je zelf niet veel meer hoeft te weten of te kunnen. De computer kan alles veel beter… Zo gezien doet de computer een enorme aanslag op de uitdaging van de leerkracht! De tablet is ook ‘rommelvrij’. Je hoeft niets meer op te ruimen dan het ding zelf. Voor veel ouders en leerkrachten is dit een zeer aantrekkelijke eigenschap. Kinderen missen echter met zo’n apparaat ook een heleboel zintuiglijke ervaringen. Wij blijven echter stellen: Je moet beter onderwijs zoeken in de leerkracht, niet in de leermiddelen.

Hoeveelheid
Zo is het ook volmaakt zinloos om te zien hoeveel een leerling af heeft. Het gaat er om dat de leerling leert de leerstof te beheersen. Hoeveelheid speelt daarbij geen enkele rol. Als een leerling een rijtje sommen goed kan maken is het te verwachten dat deze nog meer van hetzelfde ook goed zal maken. Zo is het ook niet van belang of een leerling ‘alles af’ heeft, maar of het wat het gedaan heeft (desnoods het heel weinige) beheerst.
Voor een afweging van aspecten van de tablet-computer, zie ook

http://www.beteronderwijsnederland.nl/forum/de-argumenten-tegen-de-nijpels-tablets-op-een-rij… een vervolg op http://www.beteronderwijsnederland.nl/forum/ed-nijpels-boeken-moeten-weg-uit-het-onderwijs

Onderzoek
Het is belangrijk dat er onderzoek komt naar het de effectiviteit van dit digitaal materiaal, iets waar de journaallezer aan het eind van dit onderdeel ook toe oproept. Op dit moment worden de kinderen op de Delta in Assendelft, zolang er niet zulke onderzoeksresultaten beschikbaar zijn, zuiver als proefdier gebruikt. Dat zou vanuit het ministerie op zijn minst begeleid moeten worden. Op dit punt is de vrijheid van onderwijs in Nederland te groot. Er mogen scholen worden opgericht waarbij de verantwoordelijkheid voor het leerproces niet, zoals het hoort, bij de begeleidende volwassene ligt, maar geheel aan het kind wordt toegeschreven. Kinderen mogen binnen deze opzet geheel als proefrat worden ingezet.

Is er ook onderzoek bekend waarvan een gunstige uitwerking op de kinderhersenen wordt aangetoond?

Jazeker. Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de uitwerking van muzikaal/instrumentaal samenspel op de ontwikkeling van de hersenen. Deze is uitermate sterk.

http://www.muziekmaaktslim.nl/Wetenschappelijke-onderzoeken.html
http://klassiekzangeres.nl/Muziek_en_Dyslexie/Welkom_files/muziek%20en%20kinderhersenen.pdf
http://www.samenmuziekmaken.nl/component/content/article/34-demo-category/49-kinderen-en-muziek-een-ideale-combinatie.html
http://www.nu.nl/muziek/3198146/muziekles-in-jeugd-versterkt-hersenverbindingen.html

Kinderen oefenen dan namelijk, om maar eens enkele aspecten te noemen, in synchroon samenwerken, leren anticiperen op wat komen gaat, reageren op de aanwijzingen van de onderwijzer, aanpassen van volume en klank aan de overige medespelers, de tijd indelen, goed luisteren, onderscheid maken tussen welke geluiden voor jou van belang zijn en welke niet en het oefenen van het bespelen van het instrument. Ook speelt de ademhaling een rol bij het fraseren van de muziek. Vrijwel alles in deze 3D-activiteit is een vorm van multi-sensorisch leren. De meeste zintuigen worden hier gekoppeld. Goede muzieklessen met samenspel bevorderen de ontwikkeling van de hersenen in grotere mate dan totnogtoe voor het gebruik van de tablet-computer te voorzien valt. Een school die in tablets investeert heeft vooralsnog geen middelen om de kinderen kwalitatief goede muziekinstrumenten voor te zetten.

Schrijven
Er werd in groep 3 nog wel het ‘schrijven’ aangeleerd, maar dat zou vanaf nu niet of nauwelijks meer een toepassing kunnen vinden. Je vraagt je dan af waarom de leerlingen überhaupt nog leren schrijven. Twijfelt de schooldirectrice soms aan haar eigen woorden? “De vraag is hoe belangrijk het handschrift uiteindelijk nog gaat worden voor deze leerlingen.” Kijk, dat had een directeur met onderwijskundig verantwoordelijkheidsgevoel eerst moeten uitzoeken. Het gaat in de maatschappij niet om de individuele verwachtingen van schooldirecteuren. We hebben al te vaak voorspellingen mogen aanhoren die nooit werkelijkheid werden. Zo is de bioscoop na de uitvinding van televisie en videorecorder niet verdwenen en datzelfde geldt ook voor de fiets na de uitvinding van de auto. Ook is er sinds de uitvinding van de computer niet minder papier verbruikt. Er circuleren op Internet talloze lijsten met voorspellingen die nooit uitkwamen. ‘Voorspellen is moeilijk, vooral als het over de toekomst gaat.’

Blokletters
Dat deze school er ook nog eens voor kiest om de kinderen in groep 3 blokletters aan te leren en niet meer leert d.m.v. verbonden schrift in woordverband te denken, is een denkfout en toont een apert gebrek aan didactisch inzicht in het leren schrijven. Blokletters zijn namelijk imitatie drukletters en die druklettervormen zijn niet ontworpen om geschreven te worden. Als je losse letters schrijft, geef je als het ware de mogelijkheid om alle lettersoorten en vormen door elkaar te gebruiken (iets dat in het tweede filmpje op de bij deze uitzending behorende pagina ook te zien is). Als je aan elkaar schrijft kun je alleen maar gebruik maken van verbindingsgeschikte letters. Dat geeft aanzienlijk meer rust in het geschrevene. Wie hier meer inzicht in wil hebben wordt aanbevolen om de volgende pagina van deze website te lezen: https://www.schriftontwikkeling.nl/faq-veel-gestelde-vragen/#12

‘Van 3D naar 2D’
Er bestaat wel onderzoek dat laat zien dat handgeschreven aantekeningen beter beklijven dan ingetoetste. Dat is ook begrijpelijk, omdat de hersenen voor het schrijven van een woord veel meer inter-zintuiglijke koppelingen gebruikt: Er worden bij het schrijven met de hand veel meer zintuigen en zintuiglijke indrukken verwerkt en gekoppeld. Bekend is dat het onthouden beter verloopt als er meer zintuigen tegelijk worden ingezet (multi-sensorisch leren). Dat is bij schrijven volop aan de orde. Allereerst is de handeling van het schrijven driedimensionaal en wordt deze met gebruikmaking van alle vingers van de hand uitgevoerd. Het vegen met één vinger in het platte vlak is hiermee vergeleken een enorme verarming: van 3D naar 2D. Leerlingen doen bij het schrijven met de pen allerlei tactiele ervaringen op. Drukverschillen, wrijfweerstand van pen en papier, het toepassen van de juiste constructie en lettervorm, de wijze waarop je je pen hanteert, de plaats waar je de pen beetpakt en het grafisch effect van je handelen dat voor een deel wordt bepaald door de penpuntdikte en de verhoudingen waarmee de letter wordt uitgevoerd. Als je hiermee het met de platte vinger intoetsen van letters op het platte 2D-vlak van de tablet vergelijkt, is het werken op een tablet pure armoe. De éénvingermanipulatie die de tablet-computer aanstuurt kunnen we beslist niet een verrijking van de hand-manipulatie noemen. Kinderen komen bij tal van andere activiteiten aan een veel rijkere inzet van de pols-hand-vinger-motoriek toe. Je kunt echter geen twee dingen tegelijk ontwikkelen…

De negen(!) niet-actieve vingers worden opgerold.

Op de tablet is het dan ook niet mogelijk om blind te leren typen, iets waar een moderne en aan zijn tijd aangepaste leerkracht zich toch eigenlijk zou horen bezig te houden. We hebben zo het vermoeden dat dit zich op de Delta te Assendelft niet voordoet.

Andere kinderen?
Velen suggereren dat de kinderen van dit moment anders denken dan de vorige generatie. Alle generaties denken anders over de problemen die ze tegenkomen, maar we zijn allemaal nog steeds de holbewoners die geregeerd worden door hormonen en primaire behoeften.  Er bestaat geen ‘Einstein-generatie’. De techniek die de kinderen nu zo handig gebruiken is door de vorige generatie gecreëerd. Kinderen kunnen uren besteden aan elektronische apparatuur en uiteraard worden ze daar dan handiger in dan volwassenen die nog meer verantwoordelijkheden hebben. Maar kinderen zijn niet plotseling intelligenter geworden. Ze hebben alleen maar andere mogelijkheden. En die zullen hun kinderen later ook hebben…

Voorbereiden op de toekomst?
Velen menen dat je de kinderen moet voorbereiden op de toekomst. Of dat de eerste taak  is van een school is nog maar de vraag. Een basisschool wordt geacht in eerste instantie de kinderen de basisvaardigheden bij te brengen: lezen, reken en schrijven. Het zijn de drie codessystemen van de cultuur die de kinderen eerst moeten kennen om alle andere vakgebieden te kunnen betreden. Als je een ‘tablet’-computer in de klas haalt, bereidt je een leerling dan voor op de toekomst? Nee, je laat het werken met materiaal uit het heden dat, gezien de sterke en snelle ontwikkeling in de digitale wereld,  binnen een jaar sterk verouderd is. In de toekomst zullen de kinderen werken met materiaal dat we nu nog niet kennen. Daarvoor is het nu eenmaal materiaal van de toekomst. Op de toekomst kun je leerlingen niet voorbereiden, doodeenvoudig omdat niemand die toekomst kent. We leven, zoals we allen maar al te goed weten,  in een tijd die zelfs grote financiële crises niet tijdig heeft weten te voorspellen. We bepleiten niet alleen onderzoek naar de effecten van de invoering van totaal nieuwe middelen, maar ook naar de effecten van het zomaar laten verdwijnen van leermiddelen die hun effectiviteit al jaren hebben laten zien. Je moet wel weten wát je weggooit en wat daar precies de gevolgen van zijn. Wetenschappelijk onderzoek is noodzakelijk!

Zie ook het artikel “Pleidooi voor beide borden”

O4NT
Zo heet de organisatie van de Steve Jobsscholen.  ‘Onderwijs ‘vier’ een Nieuwe Tijd’?? ‘Onderwijs ‘for’ een Nieuwe Tijd??
In het Engels is de uitspraak van ‘for’ en ‘four’ vrijwel gelijk en is dit fonetische beginletterspelletje uitvoerbaar. In een mix van Nederlands en Engels is het incorrect en staat het alleen maar knullig. Er is trouwens helemaal geen nieuwe tijd aan de orde. Elke tijd is een nieuwe tijd. De Romeinen hebben zich ook in een nieuwe tijd gewaand.

Digitale Dementie

Inmiddels is er veel onderzoek gebundeld, besproken en uitgelegd in het boek “Digitale Dementie” van de medicus/neuroloog/psychater Manfred Spitzer. (2013; Uitgeverij Atlas Contact; Amsterdam Antwerpen)

Zelfs als je alles wat er aan argumenten en onderzoeken in besproken wordt maar voor de helft serieus zou nemen, horen verantwoordelijke opvoeders al uiterst ongerust te zijn over de effecten in het algemeen van beeldschermen op de hersenontwikkeling van kinderen. De logica van eenvoudige gedachten daarover is al duidelijk genoeg. Alle tijd die je in de computer of de ´sociale media´ stopt, kun je niet aan het werkelijke leven besteden. Kinderen doen in ´real life´ in de 3D-wereld, veel meer informatie op, dan in het platte vlak van het interactieve scherm. De werkelijke wereld is veel interactiever en geeft veel meer informatie over de te leren stof. Ook wordt het eigen geheugen, door de suggestie dat alles toch wel op Internet te vinden is, veel te weinig geactiveerd. Als je op een gps-systeem autorijdt, zul je je nauwelijks meer afvragen waar je precies bent en waar de verschillende windrichtingen zich bevinden. Omdat Manfred Spitzer vanuit zijn eigen praktijk de kwalijke gevolgen kent van computerverslaving, is hij zeer bezorgd over ontwikkelingen, waarbij kinderen al zo jong mogelijk achter een digitaal scherm worden geplaatst. De term ‘digitale dementie’ is afkomstig uit Korea, nota bene een land waar bij uitstek veel digitale materialen worden gefabriceerd. Men heeft daar de nadelige uitwerking op de kinderhersenen al ruimschoots vastgesteld.

Een aantal essentiële vragen, waarvan de antwoorden niet zijn te achterhalen bij de Steve Jobsscholen:

1.  Hoe zit het op dit moment met de werkomstandigheden, waaronder de iPads voor de Nederlandse kinderen worden gemaakt? (Indertijd konden we lezen over zelfmoordgevallen van arbeiders uit de iPhone- en iPad-fabrieken. Is het moreel aanvaardbaar dat onze kinderen ten koste van andere mensen aan de andere kant van de wereld zich educatief kunnen verrijken? )
2. Hoe leer je blindtypen op een toetsenbord waarvan je de toetsen niet kunt voelen? Alle vakkundige typedocenten stellen dat dit onmogelijk is.
3. Wat leren kinderen op de Steve Jobsscholen over muziek? (In hun ‘ Schoolmodel’ [een ander woord voor ‘schoolplan’] is niets meer te vinden dan ‘muziek (maak een hymne)’  Het geeft geen goed gevoel om niet meer over de methodiek vanaf kleuters tot en met groep 8 te lezen)
4. Zijn de apps door vakdeskundigen gemaakt? (Een vraag die je overigens in het geval van een methode ook aan methode-uitgevers kunt stellen)
5.  Op een tablet-computer kun je niet leren schrijven. Hoe doe je dat dan? Dan heb je toch pen en papier nodig?
6. Als na enige tijd een andere tabletcomputer beter blijkt te zijn, wordt er dan op die tablet overgeschakeld?
7. Gaat in dat laatste geval dan de naam van de school veranderen?
8. Tabletcomputers kosten geld. Dat gaat ten koste van andere vakgebieden. Er wordt ook bespaard op boeken en schriften. Op grond van welke uitgangspunten wordt de verhouding bepaald?
9. Er wordt beweerd dat de kinderen moeten worden voorbereid op de toekomst. Die kent toch niemand? Waar moet je ze dan op voorbereiden? Als straks de tabletcomputer wordt ingeruild voor de Google Glass-bril, dan hebben de kinderen allemaal vaardigheden voor niets ontwikkeld. Dat doet zich ook al voor als bepaalde apps na verloop van tijd weer worden vervangen door andere.
10. Hoe kunnen iPads terechte en inhoudelijke feedback geven als ze de procesfouten van het lerende kind niet kennen?

Tenslotte vragen we ons af hoe deskundig leerkrachten en directeuren van basisscholen zijn als ze zich zomaar laten manipuleren door een amateur op basisonderwijsgebied, die in het geheel niet op de hoogte is van leerprocessen bij het jonge kind. Deze processen zijn nog geheel gelijk aan de leerprocessen van duizenden jaren geleden. Kinderen leren nog steeds het meest van goede leerkrachten die hen weten te stimuleren. Leerkrachten die meer zijn dan een coach. Goede leerkrachten weten alle kinderen mee te krijgen in een bepaald onderwerp waarvan de leerkracht weet dat het belangrijk is.

Goede leerkrachten weten ook het positieve groepsgevoel te versterken ten gunste van de gemeenschap en dus van het individu. Goede leerkrachten weten het verschil tussen een doel en een middel. Goede leerkrachten weten dat het lichamelijk beleven bij het verwerven van kennis en vaardigheden van het grootste belang is (embodied cognition). Daarom beklijven, zoals eerder al werd uitgelegd, handgeschreven aantekeningen beter dan ingetoetste.

Een amateur noemt een school naar een ‘middel’ of naar iemand die bekend staat als de grootste belastingontduiker ter wereld.